„Austrija nam je objavila rat. To je njen kraj. Bog će nam dati pobedu.”
Ove reči izgovorio je predsednik srpske Vlade, Nikola Pašić 28. jula 1914. godine u Nišu, kada mu je uručen telegram kojim je Austrougarska objavila rat Srbiji.
Tog dana u Nišu započeo je do tada najveći sukob u istoriji sveta – Prvi svetski rat.
Tekst telegrama o objavi rata (Niš, 28.7.1914):
„Kraljevska vlada Srbije nije na zadovoljavajući način odgovorila na notu datiranu 23. jula 1914, koju joj predao austro-ugarski poslanik u Beogradu. Zato Carsko-Kraljevska vlada nalazi da je prinuđena da se osloni na silu oružja radi prava i interesa. Austro-Ugarska smatra da se od ovog trenutka nalazi u ratu sa Srbijom”.
Neposredno pred početak Prvog svetskog rata, 26. jula 1914. godine Vlada Kraljevine Srbije i Narodna skupština napuštaju Beograd i prelaze u Niš.
Niš postaje „ratna prestonica“ i centar političkog i diplomatskog života Srbije.
U zgradi Banovine, donešene su mnoge važne odluke vezane za budućnost zemlje. Ovde je 28. jula 1914. godine primljen telegram o objavi rata Kraljevini Srbiji. Na ovom mestu je 4.9.1914. potpisan sporazum o savezništvu sa Albanijom, zahvaljujući kojem je sačuvano mnogo života srpskih vojnika tokom povlačenja sa Solunskog fronta. Sa balkona ove zgrade 1917. godine tri evropska vladara ondašnjih centralnih sila, Austrougarske, Nemačke i Bugarske, posmatrala su poslednju paradu svojih vojnih jedinica pred svoj veliki poraz u Prvom svetskom ratu.
Oficirskom domu.
Pored članova Vlade i poslanika Narodne skupštine, ovde su se nalazili ambasadori prijateljskih zemalja, brojni strani, ratni dopisnici i novinari, lekari, hiljade izbeglica iz čitave Srbije, kao i veliki broj ratnih zarobljenika. Grad od samo 25.000 stanovnika, u ovom periodu prerasta u grad od 147.000 ljudi.
U jesen 1915. godine srpska vojska se povlači pod pritiskom vojnih sila tri carevine (Austrougarska, Nemačka i Bugarska), tako da 6.novembra 1915. godine u Niš ulaze bugarske trupe.
Period okupacije jedan je od najtežih perioda u istoriji Niša. Nije postojala odredba Haške konvencije koja nije bila prekršena. Grad je bio podvrgnut teroru s ciljem uništenja nacionalnog identiteta. Nakon tri godine okupacije, 12.oktobra 1918. godine Prva srpska armija pod komandom Petra Bojovića oslobodila je Niš .
